Ampute Rehabilitasyonu Nedir ?
Ampute rehabilitasyonu, bir kişinin vücudunun bir kısmı kaybedildikten sonra, bu kaybın fonksiyonel ve psikolojik etkilerini minimize etmek, yaşam kalitesini artırmak ve kişinin günlük yaşam aktivitelerine geri dönmesini sağlamak için uygulanan tedavi sürecidir. Bu süreç, fiziksel, psikolojik ve sosyal rehabilitasyon unsurlarını içerir.
Fizik tedavi açısından ampute rehabilitasyonu, amputasyon sonrası vücut fonksiyonlarının iyileştirilmesi, protez kullanımına uyum sağlanması ve bireyin bağımsızlık kazanması için önemli bir aşamadır.
1. Erken Dönem Rehabilitasyonu
Bu aşama, hastanın akut tedavisinin ardından başlar ve genellikle ilk 2-3 ay içinde yoğunlaşır. Bu dönemde fizik tedavi, ağrıyı yönetmek, amputasyon bölgesinin iyileşmesini sağlamak ve hastayı fiziksel olarak desteklemek için uygulanır.
* Ağrı yönetimi: Amputasyon sonrası ağrıyı kontrol etmek, özellikle phantom (hayalet) ağrıları ve bölgede oluşabilecek nöropatik ağrılar için tedavi stratejileri geliştirilir.
* Kapsama ve yara bakımı: Amputasyon bölgesinin iyileşmesi için uygun bakım yapılır ve şişlik gibi komplikasyonlar engellenir.
* Fizyoterapi: Kas gücünü artırmak ve dengeyi sağlamak amacıyla kuvvetlendirme egzersizleri yapılır. Ayrıca, eklem hareketliliğini koruyacak çalışmalara da odaklanılır.
* Protez hazırlığı: Ampute hastalarına protez kullanımına yönelik bilgilendirme ve ön hazırlık yapılır. Protez kullanımına ilişkin eğitim verilmeye başlanır.
2. Protez Uygulaması ve Uyum Süreci
Amputasyondan sonra, özellikle bacak ampute vakalarında, protez kullanımı çok önemlidir. Protez yerleştirilmeden önce, vücut yapısının proteze uygun hale gelmesi için bazı hazırlıklar yapılır. Bu süreçte fizyoterapist, hastaya protez kullanımının temel becerilerini öğretir:
* Protez takma ve çıkarma: Protezin düzgün şekilde takılması ve çıkarılması öğretilir.
* Protezle yürüme eğitimi: İlk başta, hastalar protezi denemek için destek alarak yürürler. Zamanla dengeyi sağlamak ve protezle bağımsız olarak yürüme becerisi geliştirilir.
* Güç ve denge egzersizleri: Kas güçlendirme ve denge üzerine egzersizler yapılır. Bu süreçte hastanın odaklandığı alanlar, protezle yürüyüş ve günlük aktiviteleri yapabilmektir.
3. Geç Dönem Rehabilitasyonu
Bu dönemde, hastaların protezle en verimli şekilde nasıl hareket edeceklerini öğrenmeleri ve yaşam kalitelerini artırmaları hedeflenir. Fizik tedavi, protezin uzun süreli kullanımı ve yaşam tarzına entegre edilmesi konusunda yoğunlaşır.
* Gelişmiş protez eğitimi: Protez kullanımı, denge ve yürüyüşün daha stabil hale gelmesi sağlanır. Ayrıca, vücut postürü üzerinde çalışılır.
* Koordinasyon ve motor kontrol eğitimi: Özellikle bacak ampute vakalarında, hastalar tek bacak üzerinde denge kurma, merdiven inip çıkma, farklı zeminlerde yürüyüş yapma gibi becerileri geliştirir.
* Psiko-sosyal destek: Amputasyonun yarattığı psikolojik etkiler, depresyon, kaygı gibi sorunlar için terapötik müdahaleler yapılır.
